آماده کردن کودک براي ورود فرزند دوم
گفتگو با دکتر کتايون رازجويان*
اگر انتظار به دنيا آمدن فرزند دومتان را مي‌کشيد، قطعا اين سوال برايتان مطرح شده که چگونه بايد كودک‌تان را براي استقبال از او آماده کنيد؟ روا‌ن‌شناسان کودک معتقدند که اين آمادهسازي يکي از مشکلات جدي مادران محسوب مي‌شود. دکتر کتايون رازجويان، فوق تخصص روان‌پزشکي کودکان، به سوالات تازه‌مادران در اين زمينه پاسخ مي‌دهد.
خانم دکتر! ورود يک نوزاد چه تغييراتي را در محيط خانه ايجاد مي‌کند؟
ورود نوزاد جديد باعث تغييرات اساسي در کل خانواده مي‌شود. کودکان براي ورود خواهر يا برادر کوچک‌شان هيجان‌زده هستند و گاهي با نوزاد جديد با محبت و گاهي با خشم و حسادت برخورد مي‌کنند. در عين حال، آماده‌کردن کودک براي ورود نوزاد جديد، موجب شکل‌گيري روابط مناسب ميان آنها مي‌شود.
اين آمادگي چگونه شکل مي‌گيرد؟
کودکان براي سازگارشدن با شرايط جديد به فرصت نياز دارند و براي آنها شريک‌شدن با فرد ديگري در کسب توجه و محبت از سوي والدين دشوار است. از طرفي رابطه کودک با والدين به دليل ورود خواهر يا برادر جديد تغيير خواهد کرد و شايد در اين هنگام کودک نسبت به نوزاد، احساس رنجش کند. كودكان شايد به دليل کم‌شدن توجه، احساس کنند والدين ديگر آنها را دوست ندارند و در اين هنگام شروع رفتارهاي بچگانه چون مکيدن شست، با شيشه شيرخوردن و درخواست براي غذا در دهان گذاشتن، مشاهده مي‌شود. اين رفتارها نشانگر تمايل کودک براي کسب توجه والدين است و دادن توجه اضافي در اين موارد موجب تشويق رفتارهاي بچگانه و تداوم آنها خواهد شد. اگر هم رفتارهاي مطلوب کودک مورد توجه و تشويق قرار نگيرد، او با رفتار نامطلوب جلب توجه مي‌کند و در اين هنگام توجه اضافي مانند تعريف بي‌مورد، دليل آوردن، جروبحث و توجيه، موجب تکرار رفتارهاي بچگانه در کودک خواهد شد. به همين دليل است که توصيه مي‌شود از توجه به رفتارهاي بچگانه کودک خودداري شود.
چقدر قبل از تولد نوزاد بايد کودک را آماده کنيم؟
از زمان بارداري مادر، بايد آمادهسازي کودک را شروع کرد و اگر کودک در سنين پيش‌دبستاني يا دبستاني است اين نکته اهميت بيشتري پيدا مي‌کند و نبايد آمادهسازي را به تعويق انداخت. البته نبايد به کودک بگوييد براي او يک دوست يا همبازي مي‌آوريد زيرا کودک از خوابيدن طولاني‌مدت نوزاد يا ناتواني شيرخوار در بازي‌کردن با او ناراحت مي‌شود. از طرفي کودک شما به ديدن عکس‌ها و شنيدن داستان‌هاي مربوط به دوران نوزادي‌اش علاقه‌مند است. به همين دليل شيرخوار دوست يا فاميل‌تان را به کودک نشان بدهيد يا درباره خانواده‌اي که منتظر نوزاد جديد هستند براي او داستان بگوييد. حتي مي‌توانيد با توجه به سن کودک درباره تولد کودک و جنسيت براي او توضيح دهيد اما اگر نمي‌دانيد که به کودک چه پاسخي دهيد، جواب ندادن خيلي بهتر از ارائه توضيحات نادرست به کودک است. حتي مي‌توانيد به کودک اجازه دهيد که حرکات جنين را داخل شکمتان احساس کند. در عين حال، از او بخواهيد تا در آماده‌کردن اتاق نوزاد با شما همکاري کند و در خريد وسايل نوزاد حتما با کودک مشورت کنيد و بگذاريد تا براي خواهر يا برادر جديد خود هديه بخرد. البته نبايد فراموش کرد که اين اتفاقات و تغييرات بايد به تدريج ايجاد شود و به ماه‌هاي آخر بسنده نكنيد. اگر تغييرات تدريجي انجام شود، کودک فرصت سازگارشدن با شرايط جديد را پيدا مي‌کند. به عنوان نمونه والدين بايد کم‌کم اتاق خواب کودک را جدا و به جاي تختخواب بچگانه از تختخواب بزرگ استفاده کنند. البته به کودک نبايد بگوييد علت تغييرات، ورود نوزاد جديد است؛ بلکه بايد به او بگوييد: «تو بزرگ‌تر شده‌اي و بايد مانند دختر يا پسر بزرگ در اتاق خواب مخصوص خود بخوابي. » باز هم تاکيد مي‌کنم که از ايجاد تغييرات اساسي در بدو ورود نوزاد جديد خودداري کنيد. نکته بسيار مهمي که معمولا فراموش مي‌شود، اين است که کودک نمي‌داند چه زماني قرار است نوزاد به دنيا بيايد. بنابراين حتما به کودک بگوييد نوزاد چه وقت به دنيا خواهد آمد و هنگام حضور نداشتن شما در خانه چه کسي از او مراقبت خواهد کرد. هنگام خروج از خانه و رفتن به بيمارستان از کودک خداحافظي و او را از برگشت دوباره‌تان مطمئن كنيد. اگر هم در شرايط نامناسب هستيد يا کودک در خواب است از قبل يک يادداشت براي او تهيه کنيد و به يکي از نزديکان (مادربزرگ، خاله، عمه) بگوييد يادداشت را براي او بخواند تا احساس نکند که دوستش نداريد و ترکش کرده ايد.
بعد از تولد نوزاد چه بايد کرد؟ آيا کودک بايد نوزاد را در بيمارستان ببيند؟
بله؛ بايد به کودکتان اجازه دهيد نوزاد جديد را ملاقات کند زيرا اين امر باعث کاهش احساس نگراني او درباره سلامت مادر خواهد شد. پيش از آمدن کودک به بيمارستان به او مدت ملاقات و زمان برگشتن به خانه را بگوييد و با گرفتن يک جشن تولد کوچک ورود خواهر يا برادر جديد را جشن بگيريد. گاهي اوقات کودکان هنگام ملاقات مادر ساکت و نگران هستند يا تمايلي به در آغوش‌گرفتن مادر يا حتي بوسيدن او ندارند. بنابراين خود را براي واکنش‌هاي کودک آماده کنيد و آنها را بپذيريد. البته اگر کودک را در انجام فعاليت‌هاي مربوط به نوزاد شرکت دهيد، اين مشکل به مرور زمان حل مي‌شود. پس او را در فعاليت‌هاي مربوط به نوزاد شرکت دهيد تا احساس طردشدن نکند. از طرفي، رفتارهاي مناسب کودک را تشويق کنيد. به عنوان نمونه«از اينکه در عوض‌کردن لباس کوچولو به من کمک کردي متشکرم. تو خيلي خوب کمک مي‌کني». اما اگر کودک تمايل به کمک‌کردن به شما را نداشت او را مجبور نکنيد. زماني هم که خانواده و بستگان شما نوزاد جديد را ملاقات مي‌کنند به آنها توجه کردن به کودکتان را گوشزد کنيد.
آيا رفتار والدين با کودک بايد بعد از تولد نوزاد تغيير کند؟
برنامه‌هاي روزانه كودك بايد طبق روال گذشته ادامه پيدا کند و توجه کردن بيش از حد به کودک نيز باعث لوس شدن او و عدم توجه کافي موجب سرخوردگي و تنفر کودک از نوزاد مي‌شود. بنابراين به کودک اهميت دهيد تا احساس احترام به خود در او شکل گيرد و او را براي رفتار مناسب با نوزاد تشويق کنيد. البته رفتارهاي نامناسباش را ناديده نگيريد و زماني که بدرفتاري‌هاي جدي مي‌بينيد، سريع عکس‌العمل نشان دهيد زيرا او بايد متوجه شود که صدمه زدن به نوزاد قابل‌قبول نيست و با انضباط خاصي با او برخورد مي‌شود اما بايد بعضي از رفتـــارهاي نامناسباش را هم ناديده گرفت. به عنوان نمونه، بعضي از رفتارها مانند كودكانه صحبت كردن را ناديده بگيريد و هنگام انجام رفتارهاي بچگانه با او صحبت نكنيد و به او نگاه نكنيد. در اين زمان از اتاق خارج شويد يا به كار خود بپردازيد اما در مقابل رفتارهاي مطلوب تشويقش كنيد. در عين حال، خريدن اسباب بازي‌هاي جديد براي او مفيد و سودمند است چرا كه وقتي فرزند دومتان به دنيا مي‌آيد و دنياي توجه و هدايا معطوف او مي‌شود، فرزند اولتان چيزهايي براي خودش خواهد داشت كه سرش با آنها گرم باشد و به خواهر يا برادر كوچكش حسادت نكند.
پي نوشت ها :
*فوق تخصص روان‌پزشکي کودکان
منبع:www.salamat.com
/م
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}